Każdy rok przynosi coraz więcej rozwodów w Polsce, co niestety przekłada się na zwiększoną liczbę spraw rozwodowych w sądach. Konsekwencją tego jest nie tylko wydłużenie czasu oczekiwania na termin rozprawy, ale także wzrost zainteresowania ludzi poszukujących informacji na temat kosztów procesu rozwodowego i usług prawnych. Przygotowaliśmy szczegółowe informacje na ten temat, aby pomóc w podjęciu najlepszych decyzji w trudnym czasie rozstania.
Koszty stałe, czyli takie które poniesiesz zawsze
Podczas składania pozwu o rozwód niezbędne jest uwzględnienie kosztów związanych z postępowaniem sądowym. Niestety, suma ta może okazać się dość spora i warto zwrócić na nią uwagę, planując proces rozwodowy. Opłata sądowa za wniesienie pozwu o rozwód wynosi obecnie 600 zł, a w przypadku wnoszenia o eksmisję współmałżonka z mieszkania – 200 zł.
Jeśli małżonkowie zdecydują się na podział majątku w trakcie postępowania rozwodowego, to dodatkowo będą musieli ponieść koszty sądowe w wysokości 300 zł za zgodny podział majątku lub 1.000 zł w przypadku spornego podziału. Warto jednak pamiętać, że sądy rzadko zajmują się tą kwestią, chyba że małżonkowie osiągnęli wcześniej porozumienie co do podziału majątku.
Niestety, to nie koniec kosztów, gdyż w trakcie procesu pojawiają się również opłaty za tzw. zabezpieczenie roszczenia, takie jak kontakty z dzieckiem czy zmiana wysokości alimentów, które wynoszą po 100 zł za każdy taki wniosek. Wyjątkiem są wnioski o zabezpieczenie, w których strona dochodzi roszczeń alimentacyjnych – te są wolne od opłat sądowych.
Jeżeli zaś skorzystamy z usług adwokata lub radcy prawnego, to należy doliczyć do tego opłatę skarbową od pełnomocnictwa, która wynosi 17 zł i należy ją uiścić w urzędzie miasta. Sumując te koszty, warto zastanowić się nad tym, czy nie warto szukać alternatywnych sposobów rozwiązania problemów rodzinnych, które wiążą się z mniejszymi kosztami i mniej formalnymi procedurami.
W formie zwięzłej tabeli, koszty stałe rozwodu będą się prezentowały następująco:
| Koszty | Wysokość opłat |
|---|---|
| Opłata sądowa za pozew o rozwód | 600 zł |
| Opłata sądowa za podział majątku małżonków (w przypadku spornego podziału) | 1.000 zł |
| Opłata sądowa za podział majątku małżonków (w przypadku zgodnego podziału) | 300 zł |
| Opłata sądowa za eksmisję małżonka ze wspólnie zajmowanego mieszkania | 200 zł |
| Opłata za zabezpieczenie roszczenia (np. zmiana wysokości alimentów) | 100 zł |
| Opłata skarbowa za pełnomocnictwo w postępowaniu o rozwód (jeśli reprezentuje nas adwokat lub radca prawny) | 17 zł |
Koszty dodatkowe, czyli takie które mogą się pojawić
Dodatkowe koszty, które mogą pojawić się w trakcie sprawy rozwodowej, to przede wszystkim opłaty związane z przeprowadzeniem konkretnych dowodów. Jednym z takich dowodów może być opinia OZSS, czyli Opiniodawczego Zespołu Sądowych Specjalistów, który może kosztować od 500 do 2000 zł. Koszt ten zazwyczaj ponoszą strony w sytuacji, gdy mają małoletnie dzieci i nie wiadomo, czy rozwód nie wpłynie negatywnie na ich dobro, lub gdy pozostają w sporze o władzę rodzicielską oraz o częstotliwość kontaktów z dziećmi.
Sąd może także zarządzić wykonanie wywiadu środowiskowego przez kuratora rodzinnego, co ma na celu sprawdzenie, w jakich warunkach wychowuje się dziecko i jaka atmosfera panuje w domu. Koszt takiego wywiadu zazwyczaj wynosi około 80-100 zł.
W przypadku, gdy sąd skieruje strony do mediacji, koszt takiego rozwiązania wynosi zazwyczaj około 500 zł i obejmuje udział mediatora, koszty przejazdu oraz wynajmu sali na spotkanie. Mediacja to dobrowolne podjęcie rozmów ugodowych, mających na celu polubowne załatwienie sprawy przy udziale mediatora.
Kolejnym kosztem, który często występuje w przypadku rozwodu, jest wynagrodzenie adwokata lub radcy prawnego. Choć nie ma obowiązku posiadania pełnomocnika na sprawie rozwodowej, to jednak w większości przypadków jego udział jest wskazany, szczególnie w sytuacji, gdy sporna jest wina w rozkładzie pożycia małżonków, wysokość alimentów, władza rodzicielska czy kontakty. Honorarium adwokata lub radcy prawnego zależy od etapu sprawy, stopnia skomplikowania oraz tego, co chcemy uzyskać. Pełnomocnik może przeprowadzić wiele czynności, takich jak zaznajomienie się ze stanem faktycznym, przygotowanie pozwu, udział w rozprawach, tworzenie wniosków o zabezpieczenie, tworzenie zażaleń i innych pism procesowych, dodatkowe spotkania w kancelarii, kontakt telefoniczny czy mailowy z klientem. Wszystko to wpływa na wysokość honorarium adwokata lub radcy prawnego.
W formie tabeli koszty dodatkowe można przedstawić w ten sposób:
| Koszty | Przybliżona wysokość |
|---|---|
| Opinia OZSS | 500-2,000 zł |
| Wywiad środowiskowy | ok. 80-100 zł |
| Koszt mediacji (w zależności od ilości spotkań) | ok. 500 zł |
| Honorarium adwokata lub radcy prawnego | zależne od etapu i stopnia skomplikowania sprawy |
Wynagrodzenie adwokata lub radcy prawnego, koszty reprezentacji
W sprawie rozwodowej możemy reprezentować siebie sami, jak w każdym postępowaniu przed sądem, ale możemy również skorzystać z pomocy profesjonalisty – adwokata lub radcy prawnego.
Koszty prowadzenia spraw sądowych przez kancelarie prawne są bardzo różne, zależne od doświadczenia prawnika, jego pozycji na rynku, rozpoznawalności oraz oczywiście stopnia skomplikowania sprawy. Znaczna część kancelarii pobiera tzw. opłatę na wstępną konsultację w okolicach 200-300 zł. Trudno oszacować ile przeciętnie na rynku kosztuje prowadzenie sprawy, ale możemy ostrożnie założyć, że w Krakowie rozwód bez orzekania o winie wyniesie nas ok. 2000-3000 zł. Jeżeli chcemy udowadniać drugiemu małżonkowi winę to koszt ten z reguły jest wyższy i takie sprawy kosztują ok. 5000-6000 zł. Najdroższe są kompleksowe postępowania, gdzie nie tylko domagamy się winy, ale np. również walczymy o wyłączną opiekę nad dziećmi, a stan faktyczny nie jest oczywisty. Tu możemy się spodziewać stawek rzędu 9000-12000 zł.
W prasie można czasami przeczytać, że koszt reprezentacji ze strony prawnika może wynieść i do okolich 50 000 zł. Należy tu jednak podkreślić, że aż tak skomplikowane sprawy należą do rzadkości.
| Opis kosztów | Przybliżone koszty |
|---|---|
| Opłata za wstępną konsultację | 200-300 zł |
| Prowadzenie sprawy rozwodowej bez orzekania o winie | 2000-3000 zł |
| Prowadzenie sprawy rozwodowej z udowadnianiem winy drugiej strony | 5000-6000 zł |
| Prowadzenie kompleksowego postępowania rozwodowego, w tym walczącego o opiekę nad dziećmi | 9000-12000 zł |
Kto ponosi koszty rozwodu?
Według ogólnej zasady zawartej w Kodeksie postępowania cywilnego koszty ponosi ten, kto przegrywa sprawę. Jednakże, o kosztach sąd orzeka dopiero w wyroku.
Jeśli chodzi o koszty związane z wniesieniem pozwu, to opłatę sądową w wysokości 600 zł ponosi strona, która składa pozew. Jeśli ta strona wygra, to druga strona musi jej tę kwotę zwrócić. Strona przegrywająca ponosi także koszty związane z adwokatem lub radcą prawnym strony przeciwnej. Należy jednak pamiętać, że zasądzane przez sąd koszty prawnika wynoszą 720 zł, a w szczególnie zawiłych i długotrwałych sprawach, sąd może zasądzić nawet czterokrotność tej sumy, czyli maksymalnie 4 320 zł.
W przypadku orzeczenia rozwodu z winy obu stron, koszty powinny być podzielone po połowie, a każdy z byłych małżonków powinien płacić za swojego prawnika. Natomiast, jeśli rozwód kończy się nieorzekaniem o winie, wówczas Sąd zwraca połowę opłaty od pozwu (czyli 300 zł), a były małżonek, który wnosił o rozwód, powinien zwrócić 150 zł.
Jak uniknąć wysokich kosztów w sprawie o rozwód?
Istnieją trzy podstawowe sposoby na ograniczenie kosztów związanych z procesem rozwodowym. Pierwszym z nich jest złożenie wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych. Formalnie możliwość uzyskania zwolnienia od kosztów sądowych istnieje, jednak w praktyce sądy stosunkowo rzadko z niej korzystają. Ponadto, nawet jeśli uda się uzyskać zwolnienie, będzie ono jedynie z opłaty od pozwu lub z kosztów opinii biegłych, a nie z kosztów zastępstwa procesowego drugiej strony.
Drugim sposobem na zmniejszenie wydatków związanych z rozwodem jest skorzystanie z pełnomocnika z urzędu. Sądy zdecydowanie preferują tę opcję, ponieważ proces rozwodowy jest nie tylko trudny pod względem enigmatycznego prawa, ale również emocjonalnie. Pełnomocnik z urzędu zapewni ochronę prawną, a co za tym idzie, unikniemy kosztów zatrudnienia prawnika na wolnym rynku. Wniosek o przydzielenie prawnika z urzędu można złożyć już przed złożeniem pozwu. Wówczas należy wskazać, że potrzebujemy prawnika do sporządzenia pozwu z uwagi na zawiły charakter sprawy, brak wiedzy prawniczej oraz trudną sytuację finansową. Jednakże, gdy przegramy sprawę, istnieje ryzyko konieczności zapłaty za prawnika z urzędu.
Oba wnioski, tj. zarówno wniosek o zwolnienie z kosztów sądowych, jak i wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu powinniśmy złożyć na urzędowych formularzach, do których załączymy oświadczenia o naszym stanie majątkowym:
Trzecim sposobem na obniżenie kosztów rozwodu jest skorzystanie z dobrodziejstw mediacji. Mediacja polega na porozumieniu się małżonków co do wszystkich kwestii spornych. Jest to opcja, która pozwala na oszczędność finansową. Gdy składamy pozew wraz z prośbą o przeprowadzenie mediacji, a na jej podstawie dojdzie do rozstrzygnięcia o rozwodzie, sąd zwraca połowę opłaty od pozwu. Ponad to koszt rozwodu w przypadku mediacji wynosi tylko wynagrodzenie mediatora. Mediację można także wykorzystać w toku postępowania o rozwód i – jeśli zakończy się ona pomyślnie – sąd zwróci 75% uiszczonej opłaty sądowej.
Gdzie znajdę bardziej szczegółowe informacje na temat kosztów?
Najważniejsze akty prawne regulujące kwestie kosztów sądowych to:
- Ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych
- Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie
- Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych
- Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego