Inicjowanie postępowania rozwodowego może budzić wiele pytań i wątpliwości, w tym jedno z najczęściej zadawanych: czy ma znaczenie, kto pierwszy złoży pozew o rozwód? Chociaż odpowiedź może się różnić w zależności od jurysdykcji (tj. właściwego sądu w sytuacji gdy nasz małżonek jest obcokrajowcem) i konkretnych okoliczności sprawy, istnieją pewne aspekty prawne i strategiczne, które warto rozważyć przed podjęciem decyzji o zainicjowaniu procesu rozwodowego. W tym wpisie przyjrzymy się bliżej, jak fakt bycia stroną powodową lub pozwaną może wpłynąć na przebieg sprawy rozwodowej.
Co do zasady: kto pierwszy złoży pozew o rozwód nie ma znaczenia dla wyniku sprawy
W typowej sprawie rozwodowej, w której małżonkowie mimo wszystko są zgodni co do celu postępowania, tj. oboje chcą się rozwieść i nie walczyć przy tym „na noże” nie ma znaczenia kto będzie powodem (osobą składającą pozew o rozwód), a kto pozwanym (osobą, która na ten pozew odpowiada). Pozostaje to tylko kwestią nazewnictwa. Z samym statusem powoda czy pozwanego nie wiążą się żadne, dodatkowe uprawnienia procesowe i sam taki status nie może mieć znaczenia dla wyniku procesu. Wbrew dosyć popularnemu przekonaniu klientów sąd „nie patrzy” kto zainicjował sprawę, nie nabiera przez to jakichś specjalnych przekonań, nie przekłada to w żaden sposób na orzeczenie końcowe. Jeżeli więc – przykładowo – nie mamy wspólnych dzieci, podzieliliśmy już majątek i chcemy po prostu uzyskać rozwód bez orzekania o winie to będzie to całkowicie obojętne kto zainicjuje proces o rozwód.
Termin odpowiedzi na pozew o rozwód
Pierwszą różnicą pomiędzy statusem powoda a pozwanego jest termin na sporządzenie samego pisma. To dosyć oczywiste, że osoba składająca pozew rozwodowy ma w zasadzie nieograniczoną ilość czasu na przygotowania. Niejednokrotnie klienci szykują się do tego kroku całymi miesiącami, skrupulatnie zbierając dowody, które będą potem dołączone do pozwu.
Powód jest obowiązany powołać wszystkie twierdzenia i dowody w pozwie, a pozwany – w odpowiedzi na pozew.
Art. 4585 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego
W momencie wpłynięcia pozwu do Sądu Okręgowego, po kilku krokach proceduralnych (wylosowanie składu orzekającego, przekazanie akt do sędziego referenta), sąd przesyła kopię pozwu wraz załącznikami do strony przeciwnej zakreślając stronie pozwanej krótki, w 90% przypadków 14-dniowy termin na złożenie odpowiedzi na pozew pod rygorem pominięcia (nieuwzględnienia przez sąd) dowodów złożonych później.
Najczęściej takie wezwanie wygląda podobnie:
Sąd Okręgowy w Krakowie XI Wydział Cywilny-Rodzinny przesyła Panu w załączeniu odpis pozwu wniesiony przez ... zobowiązując jednocześnie do złożenia – w terminie 14 dni - odpowiedzi na pozew (w 2 jednobrzmiących egzemplarzach), pod rygorem zwrotu odpowiedzi na pozew, w odpowiedzi na pozew należy wskazać w szczególności: 1. czy uznaje Panu żądanie pozwu, czy też wnosi o oddalenie powództwa, 2. jeżeli wyraża Panu zgodę na rozwód, to czy jest to zgoda na: - rozwód bez orzekania o winie, - z winy strony powodowej czy pozwanej, - z winy obu stron, 3. czy uznaje Panu twierdzenia pozwu za prawdziwe lub jakie zgłasza zarzuty, należy wyszczególnić fakty, którym Panu zaprzecza, 4. jakie dowody (dokumenty, świadków) przedstawia na poparcie swego stanowiska, a to pod rygorem ich pominięcia w razie zgłoszenia w terminie późniejszym.
Status powoda więc, mimo że sam przez siebie nie ma znaczenia dla procedowania, to daje znaczącą przewagę w kontekście przygotowania do procesu rozwodowego. Strona skarżąca może lepiej zaplanować swoją strategię i zbudować mocną pozycję procesową jeszcze przed rozpoczęciem właściwego postępowania. Z kolei strona pozwana stoi przed wyzwaniem szybkiego zorganizowania obrony, często w bardzo ograniczonym czasie, co może wpłynąć na skuteczność przedstawiania własnych argumentów i dowodów. Krótki termin na złożenie odpowiedzi na pozew wymusza na pozwanej pilne działanie, które może obejmować nie tylko formułowanie odpowiedzi na zarzuty, ale także zbieranie dowodów na poparcie własnej wersji wydarzeń.
A co w przypadku jeżeli dostaliśmy takie wezwanie do złożenia odpowiedzi na pozew, a np. jesteśmy chorzy, w delegacji lub zarzuty są tak obszerne, że nie damy rady odpowiedzieć na to pismo w terminie 14 dni? No cóż, pierwszym krokiem powinno być powiadomienie przez nas sądu o naszej sytuacji, opisanie jej i wniesienie o zakreślenie dłuższego terminu, np. 1 miesiąca. Przy dobrej argumentacji sądy najczęściej się na to zgadzają.
WAŻNE: W określonych sytuacjach, pomimo nałożenia na nas przez sąd obowiązku przedstawienia kompletu twierdzeń i dowodów pod rygorem ich pominięcia, na dalszych etapach postępowania wciąż będziemy to mogli robić. Przede wszystkim w sytuacji, gdy odpowiadamy na kolejne twierdzenia powoda, które nie były zawarte w pozwie. Ale również przykładowo w sytuacji kiedy skutecznie wykażemy, że zawnioskowanie o przeprowadzenie określonego dowodu nie było wcześniej możliwe (np. o jego istnieniu nie wiedzieliśmy). Nie ma tu jednak prostej reguły i wszystko zależy od konkretnej sprawy.
Wniosek o zabezpieczenie w pozwie o rozwód
Jak pisałem w innym wpisie, wraz z pozwem o rozwód można złożyć wniosek o zabezpieczenie niektórych roszczeń, jak alimentów czy sposobu kontaktów z dzieckiem (Zobacz: Zabezpieczenie alimentów, czyli alimenty w trakcie trwania sprawy rozwodowej. Praktyka krakowska). W kontekście tego kto pierwszy składa pozew o rozwód znaczenie będzie dla nas miało czy w pozwie znajdzie się takie żądanie.
W przypadku wniosku o zabezpieczenie takie żądanie wystarczy tylko uprawdopodobnić (nie udowodnić). Jeżeli małżonek zawnioskuje w pozwie o zabezpieczenia alimentów to sąd ma możliwość udzielenia takiego zabezpieczenia nawet bez wysłuchania nas jako strony pozwanej. Wraz z pozwem przyjdzie wtedy do nas przykładowo postanowienie z ustaleniem wysokości alimentów w kwocie – powiedzmy – 1200 zł na dziecko. Od takiego postanowienia będziemy mogli się jeszcze odwołać, co jednak nie zmieni faktu, że do czasu rozpoznania odwołania (a może to potrwać nawet kilka miesięcy) będziemy zobligowani do comiesięcznego uiszczania zabezpieczonych alimentów w określonej wysokości.
Nieco inaczej sprawa wygląda w przypadku wniosku o zabezpieczenie sposobu wykonywania kontaktów z dzieckiem lub kwestii władzy rodzicielskiej. Tu już przepisy mówią, że takie zabezpieczenie odbywa się co do zasady po wysłuchaniu drugiej strony, a więc nie dostaniemy już wykonalnego postanowienia wraz z pozwem. I od tego są jednak wyjątki.
W sprawach dotyczących pieczy nad małoletnimi dziećmi i kontaktów z dzieckiem sąd orzeka w przedmiocie zabezpieczenia po przeprowadzeniu rozprawy, chyba że chodzi o wypadek niecierpiący zwłoki.
art. 7561 Kodeksu postępowania cywilnego
Co oznacza „wypadek niecierpiący zwłoki”? No cóż, jest to pojęcie nieostre i sędziowie bardzo różnie go interpretują. Z pewnością jak do pozwu dołączymy dokumenty urzędowe wskazujące, że np. małżonek krzywdzi dziecko, nie interesuje się nim, działa na jego szkodę itd. – to możemy spodziewać się, że sąd nie będzie czekał na termin rozprawy, aby takiemu rodzicowi odebrać władzę rodzicielską w formie zabezpieczenia. Z pewnością również gdy np. udokumentujemy, że dziecko wymaga pilnej operacji, a drugi rodzic bez powodu nie chce się na nią zrobić – to również otrzymamy zabezpieczenie jeszcze przed pierwszym posiedzeniem sądu z naszym udziałem.
W praktyce jednak: może być różnie. Zderzyliśmy się przykładowo w pracy zawodowej z przypadkiem, w którym powódka przywołała w pozwie zupełnie zmyślone informacje, podnosiła, że jej mąż nie interesuje się dziećmi, krzywdzi je, dzieci się go boją itd. a sąd tylko na tej podstawie wydał postanowienie o pozbawieniu ojca władzy rodzicielskiej, bez nawet jego wysłuchania. Mimo, że ojciec złożył odwołanie i inny skład uchylił to postanowienie to powódka już zdążyła przeprowadzić się do zupełnie innego miasta, zmienić dzieciom placówki edukacyjne i lekarzy – a bez takiego zabezpieczenia musiałaby do tego wszystkiego uzyskać zgodę ojca.
Jak dowiedzieć się czy małżonek złożył już pozew o rozwód?
Jak widać na powyższych przykładach czasami kolejność składania pozwu będzie miała fundamentalne znaczenie, a czasami pozostanie to kwestią zupełnie poboczną. Czy jednak jesteśmy w stanie dowiedzieć się o ruchach drugiej strony zanim sąd prześle nam odpis pozwu? Jak najbardziej tak. W tym celu wystarczy zadzwonić do Biura Obsługi Interesanta pod numer 12 619-50-86 lub 12 619-57-70, podać swoje imię, nazwisko oraz numer PESEL i zapytać czy w Sądzie Okręgowym w Krakowie, XI Wydziale Cywilnym Rodzinnym toczą się przeciwko nas lub z naszym udziałem jakiekolwiek sprawy.
Można też spróbować wysłać e-maila na informacja@krakow.so.gov.pl, np.
Szanowni Państwo, zwracam się z uprzejmym pytaniem czy wobec mnie lub z moim udziałem toczą się obecnie jakiekolwiek sprawy sądowe w Sądzie Okręgowym w Krakowie, XI Wydziale Cywilnym Rodzinnym. Nazywam się Amadeusz Zainteresowany, a mój numer PESEL to 12345678. Uprzejmie proszę o odpowiedź na adres e-mail z którego wysłałem tą wiadomość. Z poważaniem, Amadeusz Zainteresowany
Wszystkie dane do sądowego Biura Obsługi Interesantów znajdziemy na stronie: https://www.krakow.so.gov.pl/biuro-obslugi-interesantow,m,m1,193,194
W ten sposób będziemy mogli się dowiedzieć czy przeciwko nam wpłynął już jakiś pozew, zanim nawet jeszcze sąd podejmie decyzje, aby go nam w ogóle doręczyć i zaczną biec terminy na odpowiedź – a zdarza się, że pomiędzy złożeniem pozwu, a zarządzeniem o doręczeniu potrafi upłynąć nawet parę tygodni.
Jeżeli pozew już za to wpłynął i nasza sprawa otrzymała sygnaturę, warto zarejestrować się w Portalu Informacyjnym Sądów Powszechnych, aby móc śledzić stan sprawy na bieżąco (Zobacz: Jak uzyskać dostęp do akt własnej sprawy o rozwód? Wgląd do dokumentów, pism oraz nagrań z rozprawy)