Porozumienie rodzicielsko – wychowawcze jest rodzajem umowy pomiędzy rodzicami dotyczącej tego, w jaki sposób ma wyglądać opieka i wychowanie dziecka przez rozwiedzionych już małżonków po rozwodzie. Jest to stosunkowo rzadko stosowane rozwiązanie przez rodziców, ale na pewno warte polecenia.
W umowie takiej małżonkowie starają się porozumieć odnośnie tego jak ma wyglądać władza rodzicielska po rozwodzie (przykładowo, czy chcą, by sąd powierzył im obojgu pełnię władzy rodzicielskiej), w jaki sposób chcieliby, by wyglądały wzajemne kontakty z dzieckiem, jakie środki chcieliby na dziecko łożyć. Jest to forma umowy, stąd rodzice mogą w granicach zgodnych z prawem i zgodnym z dobrem dziecka, regulować wszelkie ważne aspekty dotyczące życia i wychowania dziecka po rozwodzie. Oczywiście w zakresie w jakim będzie rozpatrywał to porozumienie sąd, może on się zgodzić lub nie z poszczególnymi zapisami, jednakże – jeżeli jest wola po obydwu stronach, warto jest ustalić pewne szczegóły, by małżonkowie mogli w sposób bezkonfliktowy.
Kwestia władzy rodzicielskiej i utrzymania kontaktów z dzieckiem
Zgodnie z przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, sąd ma obowiązek uwzględnić porozumienie małżonków dotyczące władzy rodzicielskiej i kontaktów z dzieckiem, jeśli jest ono zgodne z dobrem dziecka. Ważne jest, aby porozumienie obejmowało oba te aspekty, z uwzględnieniem zasady nierozdzielania rodzeństwa, chyba że wymaga tego dobro dziecka. Porozumienie może być brane pod uwagę tylko wówczas, gdy sąd pozostawi władzę rodzicielską obojgu rodzicom lub gdy zostanie ona powierzona jednemu z rodziców, z określonymi obowiązkami i prawami dla drugiego.
W wyroku orzekającym rozwód sąd (…) uwzględnia pisemne porozumienie małżonków o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie, jeżeli jest ono zgodne z dobrem dziecka. (…)
art. 58 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego
Szczegółowość i wzór porozumienia. Klucz do skutecznego uniknięcia problemów po rozwodzie
Porozumienie rodzicielsko-wychowawcze może być kluczowym elementem, który umożliwia rodzicom skuteczne zarządzanie sprawami dziecka po rozwodzie. Aby zapewnić jego kompleksowość i skuteczność, porozumienie powinno być szczegółowo opracowane, obejmując szeroki zakres kwestii związanych z życiem i wychowaniem dziecka. Poniżej przedstawiam połączone i rozszerzone wskazówki dotyczące kluczowych aspektów, które powinny zostać uwzględnione w takim dokumencie.
Władza rodzicielska i jej sprawowanie
Dokument musi precyzyjnie określać, jak rodzice planują sprawować władzę rodzicielską, podkreślając konieczność utrzymania praw obu stron do aktywnego udziału w życiu dziecka. Ważne jest, aby porozumienie odzwierciedlało zasadę nierozdzielania rodzeństwa, chyba że wymaga tego dobro dziecka, oraz zawierało jasne zasady decyzyjne dotyczące ważnych aspektów życia dziecka.
Podczas opracowywania porozumienia, warto być skrupulatnym i zadbać o szczegóły, aby jak najlepiej zabezpieczyć dobro dziecka i zminimalizować ryzyko przyszłych konfliktów. Z drugiej jednak strony porozumienie powinno być traktowane jako dokument żywy, podlegający zmianom w miarę ewolucji potrzeb rodziny. Warto tu również rozważyć współpracę z mediatorami lub adwokatami, którzy pomogą w precyzyjnym sformułowaniu zapisów oraz zapewnią, że porozumienie będzie realnie odzwierciedlać oczekiwania i potrzeby wszystkich stron, przede wszystkim zaś dziecka. Nie zapominajmy, że przygotowanie takiego porozumienia jest inwestycją w przyszłość dziecka, gwarantując mu stabilność i bezpieczeństwo emocjonalne.
Przykładowo, wzór początkowych ustaleń w takim dokumencie może wyglądać następująco:
POROZUMIENIE RODZICÓW W PRZEDMIOCIE WYKONYWANIA WŁADZY RODZICIELSKIEJ I UTRZYMYWANIA KONTAKTÓW Z MAŁOLETNIMI o którym to porozumieniu mowa w art. 58 § 1 k.r.o. W związku z postępowaniem o rozwiązanie małżeństwa … przez rozwód, stosownie do treści art. 58 §1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego strony zgodnie oświadczają, że zamierzają współdziałać przy wychowywaniu małoletnich: … … Mając na względzie dobro wspólnych, małoletnich dzieci, strony przedstawiają Sądowi porozumienie rodzicielskie i wnoszą o jego uwzględnienie przy wydawaniu orzeczenia. 1. Władza rodzicielska 1.1. Władza rodzicielska nad małoletnimi … i … winna być pozostawiona obojgu rodzicom, zaś miejsce pobytu małoletnich powinno zostać określone zgodnie z ustaloną opieką naprzemienną.
Oczywiście określając tożsamość dzieci, których dotyczy porozumienie, nie zapomnijmy podać ich dokładne imiona, nazwiska oraz numery PESEL. W mojej ocenie określenia jak „Jasio” i „Stasio” będą wprawdzie również skuteczne (wszakże to małżonkowie, jako strony umowy, najlepiej znają jej treść i wiedzą czego dotyczy), niemniej może to budzić wątpliwości sądu i niepotrzebnie przedłużyć postępowanie.
Kontakty z dzieckiem
Szczegółowy harmonogram spotkań, plan wakacji, świąt oraz innych ważnych momentów powinien być dostosowany do potrzeb dziecka i realnych możliwości rodziców. Należy tutaj uwzględnić, jak często i w jaki sposób dziecko będzie spędzało czas z każdym z rodziców, z naciskiem na regularność i jakość tych kontaktów.
Przykładowy wzór tych zapisów może wyglądać tak:
2. Opieka nad małoletnimi 2.1. Strony zgodnie postanawiają sprawować naprzemienną osobistą opiekę nad małoletnimi w miejscu swojego pobytu od poniedziałku od chwili odebrania dzieci z placówek wychowawczych lub oświatowych do kolejnego poniedziałku do chwili zaprowadzenia dzieci do tych placówek. 2.2. Wyżej ustalony sposób sprawowania opieki nie obowiązuje w okresach niżej wyszczególnionych, w których opiekę nad dzieckiem rodzice będą sprawowali również naprzemiennie, przy czym matka będzie sprawowała opiekę: a) w okresie wakacji letnich: - w latach parzystych od dnia 1 lipca od godziny 10:00 do dnia 15 lipca do godziny 18:00, - w latach nieparzystych od dnia 1 sierpnia od godziny 10:00 do dnia 15 sierpnia do godziny 18:00, b) w okresie ferii zimowych: - w latach parzystych: w pierwszy tydzień ferii zimowych od poniedziałku od godziny 10:00 do niedzieli do godziny 18:00, - w latach nieparzystych: w drugi tydzień ferii zimowych od poniedziałku od godziny 10:00 do niedzieli do godziny 18:00, c) w okresie Świąt Bożego Narodzenia: - w latach parzystych od dnia 25 grudnia od godziny 16:00 do dnia 26 grudnia do godziny 18:00, - w latach nieparzystych od dnia 24 grudnia od godziny 10:00 do dnia 25 grudnia do godziny 16:00, d) w okresie Świąt Wielkanocnych: - w latach parzystych: w Niedzielę Wielkanocną od godziny 10:00 do Poniedziałku Wielkanocnego do godziny 10:00, - w latach nieparzystych: w Poniedziałek Wielkanocny od godziny 10:00 do wtorku do odprowadzenia dziecka do placówki edukacyjnej, e) w tzw. „długi weekend majowy”: - w latach parzystych od dnia 30 kwietnia od godziny 18:00 do dnia 3 maja do godziny 18:00, f) w tzw. „weekend Bożego Ciała”: - w latach parzystych od środy od godziny 18:00 do niedzieli do godziny 18:00; natomiast ojciec będzie sprawował opiekę odpowiednio w pozostałych latach i okresach. 2.3. Strony zgodnie postanawiają uregulować pozostały czas wolny małoletnich związany z przerwami od nauki, dzieląc go naprzemiennie między siebie w taki sposób, aby dni tworzące zwarte, dłuższe okresy wolnego, małoletni spędzali pod opieką jednego rodzica, bez konieczności przerywania wypoczynku.
Kwestie finansowe
Oprócz ustalenia wysokości alimentów, porozumienie powinno szczegółowo określić, jak będą rozdzielane koszty związane z utrzymaniem dziecka, w tym edukacją, leczeniem i zajęciami dodatkowymi. Ważne jest, aby ustalić zasady finansowej odpowiedzialności za nieprzewidziane wydatki.
Przykładowy wzór może być następujący:
3. Koszty utrzymania małoletnich 3.1. Koszty utrzymania małoletnich Strony będą ponosiły po połowie. 3.2. Strony założą wspólny rachunek bankowy, na który każdy z rodziców będzie przelewał miesięcznie kwotę … zł (po … zł na każde dziecko). Ze środków tych rodzice będą pokrywali bieżące koszty utrzymania i wychowania. 3.3. Rodzice zgodnie i w porozumieniu będą realizowali pozostałe wydatki związane z utrzymaniem małoletnich, pokrywając je również po połowie.
Edukacja i opieka zdrowotna
Rodzice powinni jasno określić zasady dotyczące wyboru placówek edukacyjnych, uczestnictwa w życiu szkolnym dziecka oraz podejmowania decyzji medycznych. Zasady te powinny uwzględniać najlepsze interesy dziecka i być elastyczne wobec zmieniających się potrzeb.
Przykładowy wzór może wyglądać tak:
4. Pozostałe ustalenia 4.1. Strony będą na bieżąco informowały się o stanie zdrowia synów, o postępach w nauce i wszystkich istotnych okolicznościach dnia codziennego. Rodzice wspólnie będą podejmowali decyzje odnośnie leczenia, bieżącej nauki, sposobu spędzania wolnego czasu, stosowania systemu kar i nagród, możliwości spędzania czasu poza domem rodzinnym. Rodzice przy podejmowaniu decyzji będą uwzględniali rozsądne życzenia małoletnich, w szczególności w zakresie wizyt u krewnych i innych członków rodziny. 4.2. Rodzice będą wspólnie podejmowali decyzje o dalszej edukacji, w tym również o rozpoczęciu lub zakończeniu zajęć dodatkowych, z uwzględnieniem zainteresowań każdego z dzieci, jego predyspozycji i odległości placówki dydaktycznej od miejsca zamieszkania. Każdy z rodziców ma prawo i obowiązek do kontaktowania się z placówką szkolną. 4.3. Bieżące decyzje w sprawach małoletnich będą podejmowane przez rodzica, sprawującego w danym czasie opiekę nad dziećmi, w tym również decyzje wynikające z nagłych zdarzeń dotyczących życia, zdrowia i bezpieczeństwa, z poszanowaniem informacji, wskazówek i wytycznych przekazanych przez drugiego rodzica.
Dodatkowe ustalenia
Porozumienie może również zawierać ustalenia dotyczące innych ważnych aspektów życia dziecka, takich jak zasady korzystania z mediów, udział w życiu religijnym czy wybór zajęć pozaszkolnych. Elastyczność i otwartość na zmiany są tutaj kluczowe.
Jeżeli nie mamy lub nie czujemy takich potrzeb to jednak nie zapomnijmy o dacie i podpisie:
_____________________ MIEJSCOWOŚĆ, DATA _____________________ CZYTELNY PODPIS MATKI _____________________ CZYTELNY PODPIS OJCA
Forma porozumienia
Zmiana przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, która weszła w życie 25 czerwca 2015 roku, wprowadziła jednoznaczne wymogi co do formy porozumienia małżonków dotyczącego władzy rodzicielskiej i kontaktów z dzieckiem po rozwodzie. Zgodnie z nowelizacją, aby porozumienie było skuteczne i mogło zostać uwzględnione przez sąd, musi być ono sporządzone na piśmie. Przed wprowadzeniem tej zmiany, niejednoznaczność co do wymaganej formy porozumienia prowadziła do licznych sporów prawnych, co wskazuje na istotność tej modyfikacji w prawie.
Wcześniejsze kontrowersje i niepewności dotyczące formy, jaką powinno przybierać porozumienie małżonków, zostały rozwiązane dzięki jednoznacznemu stanowisku ustawodawcy, który określił, że tylko pisemne porozumienie małżonków będzie brane pod uwagę przez sąd. To stanowisko znalazło odzwierciedlenie w komentarzach prawników, którzy zwracają uwagę na konieczność przestrzegania tej formy, by porozumienie było ważne i mogło skutecznie regulować kwestie związane z opieką nad dzieckiem oraz kontaktami z nim po rozwodzie.
W związku z tym, w przypadku, gdy rodzice nie przedłożą sądowi porozumienia w wymaganej formie pisemnej a oświadczają, że takie porozumienie w istocie zawarli (np. w wymieniając się wiadomościami na komunikatorze internetowym lub w formie ustnej), sąd może odroczyć rozprawę i wezwać strony do dostarczenia dokumentu na piśmie, pod rygorem pominięcia go w dalszym postępowaniu. Brak dostarczenia porozumienia w formie pisemnej może prowadzić do zastosowania art. 58 § 1a KRO, który reguluje postępowanie sądu w sytuacji, gdy nie przedstawiono wymaganego dokumentu. Ta zmiana prawna podkreśla znaczenie formalności w procesie regulowania opieki nad dziećmi po rozpadzie małżeństwa i stanowi istotny element w zapewnieniu skuteczności takich porozumień.
Porozumienie rodzicielsko-wychowawcze a wyrok sądu
Zgodnie z art. 58 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, sąd ma obowiązek rozpatrzenia przedłożonego porozumienia między małżonkami dotyczącego władzy rodzicielskiej i kontaktów z dzieckiem, pod warunkiem, że jest ono zgodne z dobrem dziecka. Oznacza to, że sąd dokładnie analizuje treść porozumienia, weryfikując, czy jego postanowienia służą najlepszemu interesowi dziecka i czy są z nim zgodne. Warto zauważyć, że sama treść porozumienia nie jest automatycznie przepisywana do wyroku rozwodowego. Sąd ocenia jedynie jego zgodność z prawem i dobrem dziecka, na podstawie czego podejmuje decyzje dotyczące kwestii władzy rodzicielskiej i kontaktów z dzieckiem.
Choć porozumienie małżonków może szczegółowo regulować różnorodne aspekty życia dziecka po rozwodzie, nie wszystkie jego elementy znajdą bezpośrednie odzwierciedlenie w treści wyroku sądowego. Sąd, wydając orzeczenie, skupia się przede wszystkim na fundamentalnych kwestiach, takich jak miejsce zamieszkania dziecka, uregulowanie kontaktów z rodzicami, określenie kwoty alimentów i sposób sprawowania władzy rodzicielskiej. Te kluczowe elementy porozumienia, jeżeli są zgodne z dobrem dziecka, mogą zostać uwzględnione w sentencji wyroku. Zatem, choć szczegółowe ustalenia dotyczące, na przykład, wyboru szkoły czy zasad spędzania wakacji mogą nie zostać dosłownie przepisane do wyroku, ich zgodność z dobrem dziecka będzie miała wpływ na ostateczne decyzje sądu.
W przypadku, gdy sąd uzna, że porozumienie rodzicielsko-wychowawcze nie jest zgodne z najlepszym interesem dziecka, może ono zostać odrzucone. W takich sytuacjach, sąd ma obowiązek podjąć decyzje zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa, mając na względzie przede wszystkim ochronę dobra dziecka. To podkreśla, że choć porozumienie między rodzicami stanowi ważny element procedury rozwodowej, to ostateczny wyrok i jego treść zależą od oceny sądu co do tego, co najlepiej służy interesowi dziecka. Takie podejście ma na celu zapewnienie, że wszystkie decyzje sądowe dotyczące dziecka po rozwodzie opierają się na solidnych podstawach prawnych i etycznych, skupiając się na zapewnieniu mu stabilnych i bezpiecznych warunków do dalszego rozwoju.
Porozumienie rodzicielsko-wychowawcze w opiece naprzemiennej
Rodzice decydujący się na opiekę naprzemienną często podejmują krok w kierunku zawarcia porozumienia wychowawczego, aby precyzyjnie ustalić warunki takiej formy opieki nad dzieckiem po rozwodzie lub separacji. Porozumienie to staje się fundamentem do ustalenia harmonogramu zamieszkiwania dziecka, zapewniając równy udział obu rodziców w jego wychowaniu i codziennym życiu. Jest to szczególnie istotne w sytuacji, gdy obydwoje rodzice pragną aktywnie uczestniczyć w życiu dziecka, a opieka naprzemienna wydaje się najlepszym rozwiązaniem, które respektuje prawa dziecka do wychowania przez oboje rodziców.
WAŻNE: W ocenie wielu prawników i składów orzekających, w aktualnie obowiązującym stanie prawnym ustanowienie pieczy naprzemiennej jest możliwe na podstawie przepisów art. 58 § 1a oraz art. 107 § 2 Kodeksu rodzinne i opiekuńczego, jedynie na podstawie zawartego pomiędzy rodzicami porozumienia w tym zakresie. W tej interpretacji, aby w ogóle można było domagać się opieki naprzemiennej, trzeba przedstawić sądowi gotowe, pisemne porozumienie wraz z pozwem o rozwód.
W praktyce, porozumienie wychowawcze pełni rolę szczegółowego planu, który reguluje nie tylko kwestie związane z harmonogramem zamieszkiwania dziecka, ale również inne ważne aspekty, takie jak sposób podejmowania decyzji dotyczących edukacji, zdrowia, czy wolnego czasu dziecka. Rodzice mogą w nim również ustalić zasady finansowego wspierania potrzeb dziecka, co jest kluczowe dla zapewnienia mu stabilnych warunków do rozwoju. Tym samym, porozumienie wychowawcze staje się narzędziem, które umożliwia rodzicom wypracowanie modelu współpracy, który najlepiej odpowiada potrzebom ich i ich dziecka, tworząc przy tym podstawę do ewentualnego orzeczenia sądowego dotyczącego opieki naprzemiennej.
Zawarcie porozumienia wychowawczego przy domaganiu się opieki naprzemiennej jest również sygnałem dla sądu, że rodzice są gotowi do współpracy i działania w najlepszym interesie dziecka. Sąd, oceniając takie porozumienie, bierze pod uwagę przede wszystkim dobro dziecka, ale gotowość rodziców do wspólnego ustalenia warunków opieki często jest postrzegana jako pozytywny czynnik. W rezultacie, chociaż ostateczna decyzja o formie opieki nad dzieckiem zależy od sądu, porozumienie wychowawcze może znacząco przyczynić się do jego pozytywnego rozstrzygnięcia w kierunku opieki naprzemiennej. W ten sposób, porozumienie wychowawcze staje się ważnym elementem procesu decyzyjnego, pomagając rodzicom w realizacji ich pragnienia o wspólnym wychowaniu dziecka po rozpadzie związku.