OZSS to zespół biegłych, który może być wezwany przez sąd w celu zasięgnięcia opinii w wypadkach wymagających wiadomości specjalnych. W skład zespołu wchodzą specjaliści z różnych dziedzin, m.in. psychologii, pedagogiki, medycyny, psychiatrii i innych. Zadaniem OZSS jest sporządzanie opinii na zlecenie sądu m.in. w sprawach rodzinnych. Wynik opinii poprzedzony jest badaniami małżonków i ich dzieci.
Kiedy sporządzana jest opinia OZSS?
Opinia OZSS jest sporządzana na wniosek sądu lub strony postępowania w sytuacji, gdy sąd uzna, że potrzebuje on dodatkowych informacji w sprawie dotyczącej dziecka. Z reguły wniosek o sporządzenie opinii OZSS może zostać złożony przez stronę postępowania, tj. jednego z rodziców lub opiekuna prawnego dziecka, albo przez sam sąd.
Zespół ekspertów z OZSS przeprowadza badanie sytuacji dziecka i jego rodziny, w oparciu o które sporządza opinię. Opinia ta może zostać sporządzona w każdym momencie trwania postępowania sądowego, w którym podejmowane są decyzje dotyczące dziecka.
Warto zaznaczyć, że opinia OZSS jest jednym z elementów, na podstawie którego sąd podejmuje decyzję w sprawie. W praktyce oznacza to, że opinia OZSS może zostać zlecona i sporządzona na różnych etapach postępowania sądowego. Może to być zarówno na początku postępowania, gdy sąd musi uzyskać jak najpełniejszy obraz sytuacji dziecka, jak i w późniejszym etapie, gdy pojawią się nowe okoliczności, które wymagają dokładnej analizy przez ekspertów z OZSS.
WAŻNE: podstawowym aktem prawnym regulującym działalność OZSS jest Ustawa z dnia 5 sierpnia 2015 r. o opiniodawczych zespołach sądowych specjalistów, uzupełnieniem tej regulacji jest Zarządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 1 lutego 2016 r. w sprawie ustalenia standardów metodologii opiniowania w opiniodawczych zespołach sądowych specjalistów.
Jak wygląda badanie w OZSS?
Badanie w Opiniodawczym Zespole Sądowych Specjalistów (OZSS) jest procesem wieloetapowym, mającym na celu dokładną ocenę sytuacji rodzinnej, ze szczególnym uwzględnieniem dobra dziecka. Proces ten jest niezwykle ważny w przypadkach sądowych dotyczących praw rodzicielskich, adopcji czy opieki nad dzieckiem. Artykuł ten ma na celu przybliżenie czytelnikom, na czym polega badanie w OZSS, jakie są jego etapy, oraz jakie metody badawcze są stosowane.
Etapy Badania w OZSS
Etap Informacyjny – Jest to faza wstępna, podczas której uczestnicy badania otrzymują podstawowe informacje dotyczące przebiegu spotkania. Uczestnikom wyjaśniane są zasady obowiązujące podczas spotkania, w tym zakaz nagrywania i korzystania z telefonów komórkowych. Biegli, w zależności od wieku dziecka, starają się wyjaśnić mu cel spotkania. Ważne jest, aby wszystkie strony wyraziły zgodę na przeprowadzenie badania.
Etap Badań – Po uzyskaniu zgody, biegli rozpoczynają właściwe badanie, które może się różnić kolejnością badania dzieci i rodziców w zależności od ośrodka. Celem jest minimalizacja stresu dla dziecka. Badanie odbywa się w pomieszczeniu dostosowanym do potrzeb dziecka, gdzie znajdują się zabawki, kolorowanki czy klocki. Ważne jest, aby dziecko mogło w każdej chwili skontaktować się z rodzicem, jeśli sygnalizuje taką potrzebę.
Etap Obserwacji – Biegli obserwują interakcje między dzieckiem a badanymi osobami, analizując rodzaj relacji, sposób komunikacji czy wspólną zabawę. Bardzo istotne jest zwrócenie uwagi na ograniczone kontakty dziecka z jednym z rodziców, co wymaga odpowiedniego uzasadnienia i materiału dowodowego.
Metody Badawcze Stosowane przez OZSS
Podstawowymi metodami badawczymi stosowanymi przez OZSS są:
- Analiza Akt Sprawy – Przegląd dokumentacji sądowej w celu zapoznania się z historią sprawy.
- Wywiad – Pytania dotyczące historii rodziny, chorób i leczenia, a także oceny drugiego rodzica.
- Badanie Psychologiczne Małoletniego – Rozmowa kierowana i obserwacja relacji rodzinnych.
- Badanie Psychologiczno-Pedagogiczne Rodziców – Rozmowy uzupełnione testami i ankietami mającymi na celu ocenę kompetencji rodzicielskich i osobowości.
- Obserwacja – Obserwowanie zachowania dziecka i rodziców w celu ustalenia ich relacji.
Podczas badania kluczowe jest skupienie i autentyczność. Sztuczne zachowania czy negatywne nastawienie do drugiego opiekuna są przez biegłych łatwo rozpoznawane i negatywnie oceniane. Autentyczność w odpowiedziach i zachowaniu może znacząco wpłynąć na wynik badania.
Badanie w Opiniodawczym Zespole Sądowych Specjalistów (OZSS) wykorzystuje szeroki zakres narzędzi diagnostycznych, w tym specjalistyczne testy psychologiczne, aby dokładnie ocenić kompetencje rodzicielskie, osobowość oraz inne aspekty życia psychicznego badanych osób. Stosowane testy są kluczowym elementem procesu badawczego, pozwalającym na uzyskanie obiektywnych danych o uczestnikach badania. Poniżej przedstawiamy szczegółowe informacje na temat niektórych z tych testów.
CUIDA – Kwestionariusz do Oceny Kandydatów na Rodziców Adopcyjnych, Opiekunów, Opiekunów Prawnych i Mediatorów jest narzędziem służącym do oceny zdolności i gotowości osób dorosłych do pełnienia funkcji rodzicielskich. Skupia się na identyfikacji cech osobowości, które są ważne dla skutecznego i odpowiedzialnego rodzicielstwa, takich jak empatia, stabilność emocjonalna czy zdolność do radzenia sobie ze stresem.
TKR – Test Kompetencji Rodzicielskich mierzy umiejętności niezbędne do wychowywania dzieci, w tym wiedzę na temat rozwoju dziecka, zdolność do stawiania granic oraz umiejętności komunikacyjne. Test ten może pomóc w identyfikacji obszarów, w których potencjalni lub obecni rodzice mogą potrzebować wsparcia lub szkolenia.
EPQ-R – Kwestionariusz Osobowości Eysencka to popularny test osobowości, który ocenia trzy główne wymiary osobowości: ekstrawersję, neurotyczność i psychotyzm. Jego wyniki mogą dostarczyć cennych informacji o tym, jak cechy osobowości wpływają na zdolności rodzicielskie i interakcje z dzieckiem.
NEO-FFI – Inwentarz Osobowości NEO-FFI jest narzędziem oceniającym pięć głównych czynników osobowości: otwartość na doświadczenia, sumienność, ekstrawersję, ugodowość oraz neurotyczność. Test ten może pomóc zrozumieć, jak indywidualne różnice w osobowości wpływają na funkcjonowanie w rodzinie.
RISB – Test Niedokończonych Zdań Rottera oraz STAI – Inwentarz Stanu i Cechy Lęku STAI są przykładami testów, które oceniają emocjonalny stan badanych, w tym poziomy lęku, co ma kluczowe znaczenie dla oceny ich zdolności do radzenia sobie w trudnych sytuacjach rodzicielskich.
Każdy z tych testów dostarcza biegłym cennych informacji, które są wykorzystywane do kompleksowej oceny zdolności rodzicielskich oraz ogólnego funkcjonowania psychicznego badanych osób. Wyniki tych testów, w połączeniu z innymi metodami diagnostycznymi, takimi jak wywiady i obserwacje, umożliwiają dokładne zrozumienie dynamiki rodzinnej i potrzeb dziecka, co jest niezbędne do podjęcia decyzji służących najlepszemu interesowi dziecka.
Ile czeka się na opinię OZSS w Krakowie i czy można się od niej odwołać?
Opinia biegłych jest efektem kompleksowej analizy sytuacji rodzinnej, skupiającej się na dobru dziecka. Sąd określa termin na sporządzenie opinii, który zazwyczaj nie przekracza 21 dni od momentu zakończenia badań.
Wnioski zawarte w opinii są odpowiedzią na postawione przez Sąd pytania. Specjaliści dokładnie analizują sytuację rodzinną, emocjonalną i wychowawczą dziecka, relacje z rodzicami oraz kompetencje opiekuńcze. Na tej podstawie formułują rekomendacje dotyczące najlepszego rozwiązania dla dziecka, takie jak preferowana forma opieki, potrzeba uczestnictwa w warsztatach rodzicielskich czy sposób organizacji kontaktów z rodzicami.
Po otrzymaniu opinii, strony mają określony czas (zwykle 14 lub 21 dni) na złożenie ewentualnych zastrzeżeń. Możliwości odwołania obejmują zarzuty do treści opinii, wnioskowanie o jej uzupełnienie, wezwanie biegłych do przesłuchania oraz wniosek o sporządzenie nowej opinii przez innych specjalistów. Choć zakwestionowanie opinii jest wyzwaniem, istnieje kilka dróg, które mogą to umożliwić, szczególnie gdy istnieją poważne wątpliwości co do jej obiektywności lub kompletności.